بررسی اوضاع سیاسی و اجتماعی سیستان از دوران پادشاهی خسروپرویز تا پایان عصر اول عباسی ( خلافت معتصم)

چکیده بررسی اوضاع سیاسی و اجتماعی سیستان از دوران پادشاهی خسروپرویز تا پایان عصر اول عباسی ( خلافت معتصم) مریم جلالی مشایخی سیستان در شرق ایران یکی از ایالات بسیار مهم عصر ساسانی و یکی از چهار بخش اصلی کشور در سده پایانی حکومت ساسانی بشمار می رفت. سپاهبد سیستان یکی از ارکان اصلی دخیل در بسیاری از تحولات تاریخ سیاسی عصر ساسانی محسوب می شد و این ناحیه آخرین پایگاه امید شاهزادگان ساسانی برای تجدید حکومتشان بعد از حمله ی اعراب بود که گذشته از اهمیت سیاسی اش، سرزمین داستان های حماسی و اساطیری ساسانی و مهد آیین زرتشتی نیز بشمار می آمد؛ سیستان از یک سو سرزمین خاندان کیانی و محل نشو و نمای خاندان کیانی محسوب می شد و از سوی دیگر زادگاه زرتشت؛ و دریاچه کیانسه یا همان هامون نیز محل نگهداری نطفه ی زرتشت و ظهور سوشیانت های زرتشتی بود . با حمله-ی اعراب و ورود اسلام تحولات عمیقی در این ناحیه پدید آمد؛ که می توان به ایستادگی و شورش چند باره ی اهالی سیستان در برابر سپاهیان عرب، تغییر ساختار اجتماعی در نتیجه-ی تضعیف خاندان های عهد ساسانی ، استقرار گروه ها و قبایل عرب مسلمان و تبدیل سیستان به پایگاه گروه های مخالف و شورشی مانند خوارج، مطوعه، عیاران و قیام هایی مانند قیام ابن اشعث و حمزه ی آذرک اشاره کرد. سیستان به دلیل ویژگی های خاص جغرافیایی خود، به ویژه دوری از خلافت، نه تنها زمینه ی استقرار گروه های پیش گفته را فراهم نمود؛ بلکه بعدها بستر شکل گیری حکومت صفاریان نیز گردید. از اینرو پژوهش حاضر تلاش می-کند تا به بررسی اوضاع سیاسی- اجتماعی سیستان در اواخر عصر ساسانی، نقش سیستان در این تحولات و پیامد های حمله ی اعراب و ورود اسلام به سیستان تا اواخر عصر اول خلافت عباسی بپردازد. واژگان کلیدی: سیستان، پادشاهی ساسانی، حمله ی اعراب، دین اسلام، خلافت اموی – عباسی، خوارج